Saat Kuleleri
………. Randevular bunların altında
verilir, buralarda
beklenir, adres tarifleri bunlara göre yapılır, hatıra fotoğrafları bunların
önünde çektirilir.
Saat Kuleleri
………. Bir kısmı günümüze gelebilmiş,
bir kısmı da
yangın, deprem gibi nedenlerle yok olmuş ancak kartpostallarda, sararmış
fotoğraflarda ve
anılarda yaşayan
yapılar.
Saat Kuleleri
………. Değişik mimari özellikleriyle
bulundukları
kentlerin simgesi yapılar.
Saatin Tarihi
İnsanoğlu zamanı ölçmek için antik
çağlardan başlayan bir uğraş içinde olmuştur. İnsanoğlunun icat ettiği ilk
saat, geçmişi M.Ö. 3500 lü yıllara kadar dayanan güneş saatidir. Güneş saati,
güneşin gökyüzündeki hareketlerinden faydalanarak zamanı ölçmüştür.
M.Ö. 15. yüzyılda bir kabın
içindeki küçük delikten akan suyu işaret eden çizgilerden oluşan su saati
icat edilmiştir. Daha sonra yine aynı yüzyılda zamanı ölçen çeşitli
uzunluktaki mumlardan yapılan mum saati ve bunun ardından da kum saati icat
edilmiştir.
Mekanik saatler, 13. yüzyılın
sonuyla 14. yüzyılın başlarında Avrupa’da top ile neredeyse eş zamanlı
olarak icat edilmiştir. Bu bir rastlantı değildir. Her iki icatta madenleri
işleme becerisindeki kayda değer bir gelişmenin ürünüydü. İlk saat
ustalarının çoğu aynı zamanda top yapımcısıydı.
1829 yılında saate devrim olarak
nitelendirilen elektrikli saat icat edilmiştir. 1929 yılında ise titreşimli
quartz saatler bu devrimi gölgede bırakmıştır.
Saat
Kuleleri’nin Doğuşu
Saat ortaya çıkışından hemen
sonra bütün Avrupa’da hızla yayıldı. Mekanik saatler Ortaçağ
Avrupa’sında kiliselerde çanların zamanında çalması için kullanılmaya
başlanmıştır. Bu ilk mekanik saatler kısa sürede saat başlarında çalarak
zamanı duyuracak bir mekanizmayla donatıldı. Bu dönemde hemen hiç kimsenin
taşınabilir bir saati yoktu, dolayısıyla her saat başı çalan bir meydan
saatinin gerekliliği tartışılmazdı. Bu nedenle 1300 ve 1500 yılları arasında
büyük saat kuleleri yapılmaya başlanmıştır. 1386 yılında İngiltere’de
inşa edilen Strasbourg Katedrali dünyada inşa edilen ilk saat kulesidir.
Anadolu’da
Saat Kuleleri
Saat kuleleri, Avrupa kentlerinde
14. yüzyıldan itibaren yaygınlaşmaya başlarken Osmanlı
İmparatorluğu’nun kentlerine girmesi 16. yüzyılda başlamakla birlikte
19. yüzyılda yaygınlaşmıştır. Osmanlı’da 19. yüzyılın ilk yarısında
başlayan çağdaşlaşma hareketleriyle birlikte saat kuleleri yapılmaya
başlanmıştır. Saat kulelerinin Osmanlı toplumuna geç gelmesinin nedeni, zaman
kavramının namaz saatleriyle yakın ilişkili olmasından kaynaklanıyordu.
Marangozluğu yanında saatlere
olan merakı ile de tanınan II. Abdülhamit, Osmanlı tahtına çıkışının 25.
yıldönümünde saat kulelerinin yaygınlaşması konusunda bir çalışma
başlatmıştır. Valilere gönderdiği bir fermanla Anadolu kentlerinde saat
kuleleri yapımını teşvik etmiştir. Bu tarihe kadar Osmanlı’da lüks bir
eşya olarak algılanan saat halka ulaşmıştır.
Saat kuleleri genellikle
kentlerin meydanlarına yapılmakla birlikte, kentin tepe ve yamaçlarına veya
kentin önemli yapılarının üzerine de yapılmıştır. Kentin meydanlarına yapılan
saat kulelerine en iyi örnek Çorum, Çanakkale, Muğla, İzmir, Sinop saat
kuleleridir. Bursa, Çankırı, Göynük, İzmit, Safranbolu saat kuleleri ise
kentin tepe ve yamaçlarına yapılan saat kulelerinin örneklerindendir. Bir
binanın üzerine yapılan saat kulelerine örnek olarak ta Ayvalık, Bergama ve İstanbul Deniz Hastanesi saat kuleleri gösterilebilir.
Saat kulelerinin esas işlevi
halka zamanı göstermek olmakla birlikte, bazı saat kuleleri ilave görevlerde
üstlenmiştir. Örneğin; Çanakkale, İzmir ve Dolmabahçe saat kulelerinin
kaidelerinde su sebilleri bulunmaktadır. Ayrıca Kayseri, Muğla ve Tokat saat
kulelerinin altında bulunan odalar muvakkithane olarak kullanılmıştır.
Saat kulelerinin saatleri, her
saat başı saat sayısı kadar veya saat başı tek vuruş yapacak şekilde
yapılmışlardır. Bazı saatler her saat başı saat sayısına ilave olarak her
yarım saatte bir de çalarlar. Bazılarında ise, her saat başındaki vuruşlar
bir-iki dakika ara ile tekrar edilir. Büyük ağırlıklarla çalışan saatler,
özelliklerine göre, haftalık, on beş günlük veya aylık olarak kurulurlar.
|